ପୂର୍ବ ଲେଖାରେ ଲେଖିଥିଲି Lonar Lake ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପୌରାଣିକ ତଥା ଐତିହାସିକ ତଥ୍ଯ ସବୁ। ସେ ହ୍ରଦ ବିଷୟରେ ଏତେ ସାରା କଥା ପଢ଼ି ପଢ଼ି ତାକୁ ପାଖରୁ ଦେଖିବାର ଲୋଭ ଖୁବ୍ ବଢ଼ି ଯାଇଥିଲା। ତେଣୁ ପରଦିନ ସକାଳୁ ଶୀଘ୍ର ଉଠି ପଡ଼ି, ନିତ୍ୟକର୍ମ ସାରି hotel ରୁ check out କରି ବାହାରି ପଡ଼ିଲୁ lake କୁ । ରାସ୍ତାରେ କିଛି ଜଳଖିଆ (poha, Pakoda) ଖାଇ ନେଲୁ।
ହ୍ରଦ ଚାରି ପଟେ ଗାଡ଼ି ଯିବା ରାସ୍ତା ଦେଖି ପାରୁଥିଲୁ ଗୁଗଲ ମ୍ୟାପ୍ ରେ। ତେଣୁ ଭିତରକୁ ଯିବା ପୂର୍ବରୁ ଆଗେ ଗାଡ଼ିରେ ହ୍ରଦ ଚାରି ପାଖରେ ଘୂରି ଆସିବୁ ଭାବି ଟିକେ ଆଗକୁ ଯାଇଛୁ କି ନାହିଁ ଦେଖିଲୁ forest department gate ବନ୍ଦ କରି ଦେଇଛନ୍ତି। ସେଇଠି ଓହ୍ଲେଇ ରାସ୍ତା ଧାରରୁ ତଳେ ଥିବା ହ୍ରଦକୁ ଦେଖିବାକୁ ରାସ୍ତା କଡ଼କୁ ତା ପାଚେରୀ ପାଖକୁ ଚାଲିଲୁ।
ଉପରୁ ଦିଶୁଥାଏ ଗୋଲାକାର ହ୍ରଦଟି। Net ରୁ ଦେଖିଥିବା drone shots ଭଳି ଦିଶୁଥାଏ ଠିକ୍ । ଅନୁମାନ କରୁଥିଲୁ ଉଲକା ପିଣ୍ଡଟି କେତେ ସ୍ପିଡ ରେ ଆସି ଧକ୍କା ଦେଇଛି ଯେ ଏଡ଼େ ବଡ଼ ଖାଲ କରି ଦେଇ ଯାଇଚି ଏଠି। ବିଶ୍ୱର ଚାରୋଟି ରୁ ଅନ୍ୟ ତିନୋଟି ଏଭଳି ତିଆରି ହେଇଥିବା ହ୍ରଦ ଅଛି ବ୍ରାଜିଲ୍ ରେ, ତେବେ ସେଠି ପାଣି ନାହିଁ। ଏଠି କିନ୍ତୁ ଏତେ ଗଭୀର ହ୍ରଦ ତିଆରି ହେଇଛି ମାନେ, ଉଲକା ର ବେଗ ତଥା ମାଡ଼ ର huge impact କଥା ଅନୁମାନ କରି ହେଇ ଯାଉଚି!
ସେଇଠି ଦେଖୁଥିବା ବେଳେ local ଲୋକ ଦୁଇଜଣ ଆସିଲେ । ଆମ ସହ କଥା ହେଇ ଜାଣିଲେ ଏବେ ଆମେ ଭିତରକୁ ଯିବୁ। କେତେ ସମୟ ଲାଗିବ ବୁଲିବାକୁ ବୋଲି ତାଙ୍କୁ ପଚାରିଲୁ ତ ସେ କହିଲେ ସାଧାରଣତଃ ଲୋକେ gate ଠୁ କିଛି ବାଟ ଯାଇ ଗୋମୁଖ ଓ ସେଠି ଥିବା ମନ୍ଦିର ଦେଖି ଫେରି ଆସନ୍ତି। ସେତିକି ଦେଖିବାକୁ ଅଧା ଘଣ୍ଟା ଲାଗିବ। କିନ୍ତୁ ପାଣି ପାଖକୁ ଯିବାକୁ ହେଲେ ତଳକୁ ପ୍ରାୟ ଦୁଇ କିଲୋମିଟର ଓହ୍ଲେଇ ବାକୁ ପଡ଼ିବ। ପୁଣି ସେଇ ହ୍ରଦ କୂଳେ କୂଳେ ଥିବା ରାସ୍ତାରେ ଆଗକୁ ଗଲେ, ଆଉ କିଛି ମନ୍ଦିର ସହ ସେ ରାସ୍ତାର ଶେଷ ମୁଣ୍ଡରେ ଥିବା ଶେଷ ମନ୍ଦିର ମାତା Kamalja ମନ୍ଦିର ଯାଏଁ ଯିବାକୁ ଆଉ ଘଣ୍ଟାଏ ଦରକାର। ଆମେ ଠିଆ ହେଇଥିବା ଜାଗାରୁ Kamalja ମନ୍ଦିର ଦେଖା ଯାଉଥିଲା। ସେ ଆମକୁ ତାକୁ ଦେଖେଇ ଦେଲେ। ତା ସହ ଆମ ଝିଅକୁ ଟିକେ ଚାହିଁ ଦେଇ କହିଲେ: ତମେ ମାନେ ତ ସେ ଯାଏଁ ପହଞ୍ଚି ପାରିବନି!
ସେ ଆମକୁ ତଥା ଆମ ଝିଅକୁ ଦେଖି ଭାବିଥିବେ ସୌଖୀନ traveller ବୋଲି! ହେଲେ ସେ କାହୁଁ ଜାଣିବେ ଆମ ଝିଅ ବି ଆମ ଭଳି rough and tough
Gate ବାହାରେ ଗାଡ଼ି ପାର୍କ କରି, ବ୍ୟାଗ୍ ରେ କିଛି ଶୁଖିଲା ଖାଦ୍ୟ ଆଉ ପାଣି ବୋତଲ ଦୁଇଟା ଧରି ଭିତରକୁ ପଶିଲୁ। ଭିତରେ ସେ ଜଙ୍ଗଲରେ କିଛି ମିଳିବନି ଜାଣିଥିଲୁ।
ସକାଳୁ ସକାଳୁ ବି ପ୍ରବଳ ଖରା ଦେଖି ସେ ଜାଗାର weather ପୁରା dry ବୋଲି ଜାଣି ହେଇ ଯାଉଥାଏ।
ଗେଟ ବାହାରେ ଥିବା security register ରେ sign କରିବାକୁ କହିଲା। ସେଠି entry free ଥିଲା ।
ସେଇଠି କିଛି govt permitted guide ବି ଥିଲେ । ଆମେ କିନ୍ତୁ ନିଜେ ନିଜେ explore କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲୁ ସେ ଜାଗାକୁ। ତେଣୁ guide ମାନଙ୍କୁ କରି ମନା ଆଗକୁ ବଢି଼ଲୁ। ସେମାନେ charge 1000/- କହୁଥିଲେ।
ଭିତରେ କିଛି ପାହାଚ ଓହ୍ଲେଇ ପ୍ରଥମେ ପହଞ୍ଚିଲୁ ଗୋମୁଖ ପାଖରେ। ଗାଈ ର ମୁହଁ ଦେଇ ଝରଣା ପାଣି ବୋହୁଛି। ଗାଈ ମୁହଁଟି ଅଛି ଗୋଟିଏ ମନ୍ଦିର ତଳେ। ସେଇ ପାଣି ତଳେ ଏକ କୁଣ୍ଡରେ ଜମା ହଉଚି।
ସେ ଝରଣାରୁ ବର୍ଷସାରା ସେତିକି ମାତ୍ରାରେ ପାଣି ଝରୁଥାଏ ବୋଲି ପଢ଼ିଥିଲି। ହେଲେ ତା source କଣ ବୋଲି କେହି ଜାଣି ପାରି ନାହାଁନ୍ତି ଏଯାଏଁ। ଏଇ ପାଣି ଝରଣା ଆକାରରେ ବୋହି ଯାଇ ତଳେ ହ୍ରଦରେ ମିଶିଛି।
ଏ ପାଣି ପୁରା ମିଠା। ଲୋକଙ୍କୁ ବୋତଲ ରେ ସେଇ ପାଣି ଭରି ନବାର ଦେଖିଲୁ।
ସେଇଠୁ ତଳକୁ ଓହ୍ଲାଇ ବାକୁ ତୀଖ ପାହାଚ ସବୁ ଥାଏ। ଓହ୍ଲେଇଲା ବେଳେ ଭାବୁଥିଲୁ ଫେରିଲା ବେଳେ ଉପରକୁ ଉଠିଲା ବେଳକୁ ଭୀଷଣ କଷ୍ଟ ହବ ଏଠି।
ରାସ୍ତା କଡ଼େ କଡ଼େ ଆମ ସାଙ୍ଗରେ ବୋହି ଚାଲିଥାଏ ଝରଣା। ତା ସହ ମଝିରେ ମଝିରେ ମନ୍ଦିର ସବୁ ଥାଏ।
ପୁରା ହ୍ରଦ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥିବା 14 ଟି ମନ୍ଦିର ଭିତରୁ 12 ଟି ଶିବ ମନ୍ଦିର, 1 ଟି ରାମ ମନ୍ଦିର ଆଉ ଅନ୍ୟଟି Kamalja ମନ୍ଦିର। ଏହି 12 ଟି ଶିବ ମନ୍ଦିର ହେତୁ ହ୍ରଦ ଚାରି ପାଖରେ ପରିକ୍ରମା କଲେ ଦ୍ଵାଦଶ ଜ୍ୟୋତିର୍ଲିଙ୍ଗ ଦର୍ଶନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଇଯାଏ ବୋଲି ଏଠିକାର ଲୋକଙ୍କ ବିଶ୍ବାସ ଥାଏ।
ରାସ୍ତା ସାରା ଥିବା ଭଗ୍ନ ପ୍ରାୟ ଶିବ ମନ୍ଦିର ମାନ ଦେଖି ଦେଖି ଆଗକୁ ଯାଉଥାଉ। ଗୋଟିଏ ଜାଗାରେ ଜଣେ ଗାଇଡ୍ ଗୋଟେ couple ଙ୍କୁ ସେ ଜାଗାରେ compass ରଖି direction ଦେଖୋଉ ଥିବାର ଦେଖିଲୁ । ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଜାଗାରେ ସେ compass ବି କାମ କରେନି ବୋଲି ପଢ଼ିଥିଲି ମୁଁ। ଦେଖିଲି ସେ ଗାଇଡ୍ ଟି ସେମାନଙ୍କୁ ସେଇ point ଟି ଦେଖେଇବାର।
Kamalja ମନ୍ଦିର ଯାଏଁ ଯିବାକୁ ଇଚ୍ଛା ତ ଥିଲା। ତେବେ ଯାଇ ପାରିବୁ କି ନାହିଁ ବୋଲି ସନ୍ଦେହରେ ଥିଲୁ। ଦେଖିଲୁ ଆଗରୁ ଗୋଟେ ସ୍କୁଲ ର ଛୋଟ ପିଲା ସବୁ ଫେରୁଛନ୍ତି। ତାଙ୍କୁ ପଚାରି ବୁଝିଲୁ ସେମାନେ Kamalja ମନ୍ଦିର ଯାଏଁ ଯାଇ ଫେରିଛନ୍ତି। ଏମାନେ ଯାଇ ପାରିଲେ ଯଦି, ଆମେ କାହିଁକି ପାରିବୁନି ବୋଲି ଭାବି ଅଣ୍ଟା ଭିଡ଼ିଲୁ ଯିବାକୁ ।
ଯେତେ ତଳକୁ ତଳକୁ ଯାଉ ଥାଉ, ଜଙ୍ଗଲ ଘଞ୍ଚ ହେଇ ଚାଲିଥାଏ ଆଉ ଲୋକ କମି କମି ଯାଉଥାନ୍ତି। ଅନେକ ଲୋକ ତ ଅଧାରୁ ଫେରି ଆସୁଥାନ୍ତି। ତଥାପି ଆମେ ଆଗକୁ ଯିବୁ ବୋଲି ସ୍ଥିର କରି ମାଡ଼ି ଚାଲିଲୁ । ପାହାଚ ସରି ଜଙ୍ଗଲୀ ପାଦ ଚଲା ରାସ୍ତା ଆରମ୍ଭ ହେଇଗଲା।
କିଛି ବାଟ ଗଲା ପରେ forest department ର gate ଆସିଲା । ସେଇଠୁ entry fee 40/- per head. ସେଠି ବି guide ଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ଆମେ ଏକା ଏକା ଯିବୁ କହିବାରୁ ସେଠିକାର ଷ୍ଟାଫ୍ ଆମକୁ ପାଣି ଯାଏଁ ତଥା ଶେଷ ମନ୍ଦିର ଯାଏଁ ଯିବାର ବାଟ କହିଦେଲେ।
ତାଙ୍କ କହିବା ରାସ୍ତାରେ କିଛି ବାଟ ଯିବାପରେ ଆସିଲା ଶ୍ରୀରାମ ମନ୍ଦିର। ଭିତରେ ପ୍ରଭୂ ଶ୍ରୀରାମ ଏକୁଟିଆ ଦଣ୍ଡାୟମାନ। ମୂର୍ତ୍ତୀ ଟି ଠିକ୍ ଏବେ ଶ୍ରୀମଦ୍ ରାମାୟଣ serial ର title track ରେ ଦେଖୋଉଥିବା ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତୀ ଭଳି ଲାଗୁଥିବାର ଆମେ ତିନିହେଁ ଅନୁଭବ କଲୁ। ପୂଜାରୀ ସକାଳୁ ଧୂପ ଜଳାଇ ଦେଇ ଯାଇଛି। କିନ୍ତୁ ଏବେ ବି ସେ ଖଣ୍ଡ ମଣ୍ଡଳ ଧୂପ ବାସ୍ନାରେ ମହକୁଛି।
ସେଇଠି ମୁଣ୍ଡିଆ ମାରି ମନ୍ଦିର ପଛ ଆଡ଼େ ଥିବା ରାସ୍ତାରେ ପାହାଡ଼ ଉପର ଆଡ଼କୁ ଥିବା ରାସ୍ତାରେ ଆଗେଇଲୁ। ଏବେ ସେଇଟା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଶୂନଶାନ ଘଞ୍ଚ ଜଙ୍ଗଲ ରାସ୍ତା ଥିଲା। ମ୍ୟାପ୍ କାମ କରୁ ନଥିଲା ଆଉ ସେଠି ନେଟୱାର୍କ ନ ଥିବାରୁ। ଠିକ୍ ରାସ୍ତାରେ ଯାଉଚୁ କି ନାହିଁ ବୋଲି କହିବାକୁ କେହି ନାହିଁ। ଲାଗୁଥାଏ ଭୁଲ୍ ରାସ୍ତାରେ ଯାଉଚୁ କି କଣ!
ଏମିତି ସନ୍ଦେହରେ କିଛି ବାଟ ଉପରକୁ ଚଢିବା ପରେ ଦେଖିଲୁ ଆଗରୁ ବନ ବିଭାଗ ର ଜଣେ କର୍ମଚାରୀ ଆସୁଛନ୍ତି। ସେ ଆମକୁ କହିଲେ ଆମେ lake ର ଠିକ୍ opposite direction ରେ ଉପରକୁ ଉଠି ଆସିଲୁଣି। ତେବେ ସେ ଜାଗାରୁ ଗୋଟେ shortcut ବାଟ ବତେଇ ଦେଲେ Kamalja ମନ୍ଦିର ରାସ୍ତାରେ ପହଞ୍ଚିବାକୁ।
ସେ ରାସ୍ତା ଧରି ଯିବାବେଳେ ଲାଗିଲା ପ୍ରଭୂ ଶ୍ରୀରାମ ଯେମିତି ପଠେଇଲେ ଲୋକଟିକୁ ଆମକୁ ରାସ୍ତା ଦେଖେଇବାକୁ!
ତାଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ହାତ ଯୋଡ଼ି ଆଉ କିଛି ବାଟ ଆଗକୁ ଗଲାବେଳେ ଦେଖିଲୁ ରାସ୍ତା ସାରା ଗଛ ଉପରେ ମାଙ୍କଡ଼ ଡିଆଁ ମାରୁ ଥିବାର। ପ୍ରାୟ ଅଧା କିଲୋମିଟର ତଳକୁ ଆସିବା ପରେ ପହଞ୍ଚିଲୁ ହ୍ରଦ କୂଳରେ। ମାତ୍ର କୂଳରେ ଥିବା କାଦୁଅ ଯୋଗୁ ପାଣି ପାଖରେ ପହଞ୍ଚି ହଉ ନଥାଏ। ସେଇ କୂଳେ କୂଳେ ଆଗକୁ ବଢ଼ି ପହଞ୍ଚିଲୁ ଗୋଟିଏ ଶିବ ମନ୍ଦିର ପାଖରେ। ସେଇଠି ASI ତରଫରୁ ଲୋକେ କାମ କରୁଥାନ୍ତି। ଏତେ ସମୟ ପରେ ମଣିଷ ଙ୍କୁ ଦେଖି ଦେହରେ ଜୀବନ ପଶିଲା!
ସେମାନେ କହିଦେଲେ Kamalja ମା ଙ୍କ ମନ୍ଦିରକୁ ରାସ୍ତା। ଆଉ ଅଳ୍ପ ବାଟ ଚାଲିବା ପରେ Finally ପହଞ୍ଚିଲୁ ମା ଙ୍କ ମନ୍ଦିରରେ। ମନ୍ଦିରଟିର ଅଧା ହ୍ରଦ ପାଣି ଭିତରେ। ଭିତରକୁ ଯାଇ ଦେଖିଲୁ ପୂଜାରୀ ଅଛନ୍ତି। ଗୋଟେ ଉଚ୍ଚ ଆସ୍ଥାନ ଉପରେ ମା ବିରାଜିତା। ଖୁବ୍ ସୁନ୍ଦର ମୂର୍ତ୍ତୀ।
ପୂଜାରୀଙ୍କ ଠୁ ଜାଣିଲୁ ଏଠି ନବରାତ୍ରୀ ବେଳେ ମେଳା ହୁଏ। ଆଖ ପାଖର ସବୁ ଗାଁ ଲୋକ ଆସନ୍ତି ସେ ସମୟରେ। ବାକି ସମୟରେ ଖୁବ୍ କମ୍ ଲୋକ ଆସନ୍ତି ଏଯାଏଁ । ତେବେ ବର୍ଷା ଦିନେ ହ୍ରଦ ପାଣି ମନ୍ଦିର ଭିତରକୁ ପଶି କିଛି ଅଂଶ ବୁଡ଼େଇ ଦିଏ ବୋଲି ଏଠି ମା ଉଚ୍ଚ ଆସ୍ଥାନ ଉପରେ ବସିଛନ୍ତି। ମା ଙ୍କୁ ମୁଣ୍ଡିଆ ମାରି ବାହାରେ ଆସି ପାହାଚରେ ବସିଲୁ ହ୍ରଦ ପାଣିରେ ଗୋଡ଼ ବୁଡ଼େଇ। କିନ୍ତୁ local ଲୋକ ଜଣେ ଆସି ମା ଙ୍କୁ ପୂଜା କରି ବୋତଲ ରେ ସେ ହ୍ରଦ ପାଣି ଭରି କରି ନବାର ଦେଖି ତାଙ୍କୁ ପଚାରି ବୁଝିଲୁ, ସେଠିକାର ଲୋକେ ଏ ପାଣିକୁ ଖୁବ୍ ପବିତ୍ର ମାନନ୍ତି। ଚର୍ମ ରୋଗ ଦୂର ହୁଏ ଏ ପାଣିରେ ଧୋଇଦେଲେ।
ସେଠି ବସି ପାଣିରେ ଭାସୁଥିବା ପାଣିକୁଆ ମାନଙ୍କୁ ନିରୀକ୍ଷଣ କଲୁ। ପୂଜାରୀ କହିଲେ ସେ ପାଣିରେ କୌଣସି ଜୀବ ବଞ୍ଚି ପାରନ୍ତିନି ତା unique feature ଯୋଗୁ । କେବଳ ଭାସି ପହଁରି ପାରନ୍ତି ଯାହା।
କିଛି ସମୟ ବସିବା ପରେ ଫେରିବା ଆରମ୍ଭ କଲୁ ସେଇଠୁ। ରାସ୍ତାରେ କିଛି ଲୋକଙ୍କୁ ମନ୍ଦିରକୁ ଯାଉ ଥିବାର ଦେଖିଲୁ। ସେମାନେ ଆମକୁ ରାସ୍ତା ପଚାରିବାରୁ ଆମେ ବତେଇ ଦେଲୁ ରାସ୍ତା। ସେମାନେ ହଜି ନ ଯାନ୍ତୁ ଅନ୍ତତଃ ଆମଭଳି!
ଉପରେ ସେ ପାହାଚ ଉପରକୁ ଉଠିଲା ବେଳକୁ ଧୁମ୍ ଖରା ସାଙ୍ଗକୁ ସେ ତୀଖ ପାହାଚ ଚଢ଼ା ବଡ଼ କଷ୍ଟ ହେଲା । ଆଣ୍ଠୁ ଗଣ୍ଠି ରୋଗ ଥିବା ଲୋକ ସେଠିକି ଆଦୌ ନଯିବା ଉଚିତ୍। ତେବେ ଉପରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ପଛକୁ ଫେରି ଦେଖିଲୁ ଆମେ just ଫେରିଥିବା ସେ mystery land କୁ ।
Adventurous ଥିଲା ଆମ ସେ journey!
ସେଇଠୁ ବାହାରି ପାଖରେ ଥିବା Motha Hanuman ମନ୍ଦିରକୁ ଗଲୁ । ଅଧା କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ବୋଲି suggest କରିଥିଲେ ସକାଳେ ଭେଟିଥିବା ଲୋକ ଜଣଙ୍କ। ସେ ମନ୍ଦିରରେ ହନୁମାନ ଶୟନ ମୁଦ୍ରାରେ। ଛୋଟ ମନ୍ଦିରଟି। କିନ୍ତୁ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବେଶ।
ଶୟନରତ ବଜରଙ୍ଗବଲୀଙ୍କୁ ମୁଣ୍ଡିଆ ମାରି ବସିଲୁ ଘଡ଼ିଏ ସେଠି। ତା ପରେ ଗାଡ଼ିରେ ବସି ବାହାରି ପଡ଼ିଲୁ ମଧ୍ଯପ୍ରଦେଶ ଦିଗରେ । ରାସ୍ତାରେ lunch ଖାଇଦେଇ ମାଡ଼ି ଚାଲିଲୁ ମହାକାଳଙ୍କ ନଗରୀ ଅଭିମୁଖେ….
…. କ୍ରମଶଃ
©Lipsa Panda
LIPILEKHAA (ଲିପିଲେଖା) 